Η πολιτισμική επίδραση της μετανάστευσης των αρχαίων Ελλήνων στη Μ. Ασία διαφέρει με αυτή της σύγχρονης ελληνικής διασποράς (της Παρθένας Τσοκτουρίδου)

 

Περίπου το 1100 π.Χ. ωθούμενοι από την πίεση Δωρικών φύλων αρκετοί Έλληνες μετανάστευσαν ανατολικά από την Ήπειρο και τη Θεσσαλία για να εγκατασταθούν στα νησιά του Αρχιπελάγους και στις νότιες ακτές της Μ. Ασίας, όπου οι εκβολές ποταμών και η διαμόρφωση των ακτών ευνοούσαν την ανάπτυξη του εμπορίου.

Από τον 9^ο  έως τον 6^ο αι. σε μια μακρά διαδοχή μεταναστεύσεων Ίωνες, Αιολείς και Δωριείς έφθασαν ως τις ακτές της Μ. Ασίας ως έμποροι, αποικιστές, τυχοδιώκτες και στρατιώτες, έκτισαν τις πόλεις τους αναμείχθηκαν με τους γηγενείς πληθυσμούς, υιοθέτησαν τμήμα της θρησκείας τους (πολύστηθη Άρτεμις) και σύντομα εγκαθίδρυσαν ένα αξιόλογο πολιτισμό που προπορεύθηκε σε πολλές περιπτώσεις εκείνου της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Η ανάπτυξη αυτού του πολιτισμού θεωρείται από αρκετούς ιστορικούς το πρώτο κεφάλαιο στην ανάπτυξη του δυτικού πολιτισμού κυρίως εξαιτίας της φιλοσοφικής σκέψης που παρήγαγε. 

Απ’ αυτή την περίοδο κόπηκαν τα πρώτα τετράγωνα νομίσματα από ήλεκτρον, (Λυδία-7^ος αι. π.Χ.), πιθανώς ως αποτέλεσμα των εμπορικών συναλλαγών των γηγενών με τους Έλληνες, ενώ άρχισαν οι Λυδοί βασιλείς – σύμφωνα με τον Ηρόδοτο – να ενδιαφέρονται για το μαντείο των Δελφών και αν στέλνουν δώρα στον ναό του.

Αν λάβουμε υπόψη ότι η Αργοναυτική εκστρατεία τοποθετείται πριν από τον Τρωικό πόλεμο (12^ος π.Χ. αι.) μπορούμε να υποθέσουμε ότι, κατά τη μυθολογία, η ελληνική παρουσία στην περιοχή του Πόντου πάει πολύ πιο πίσω και χάνεται μέσα στην αχλή του χρόνου.

Πάντως, μέχρις ότου μιλήσει η ιστορία για την πριν από το 1000 π.Χ. περίοδο, η ίδια η μυθολογία (Αργοναυτική εκστρατεία, Προμηθέας κλπ) αφήνει να εννοηθεί ή βάσιμα τοποθετεί ότι η φήμη του Πόντου, ως περιοχή με άφθονη παραγωγή και πλούσια μεταλλεύματα, έφτασε και στους ελληνικούς πληθυσμούς, ιδιαίτερα των Μικρασιατικών παραλίων. 

Έτσι οι ελληνικοί αποικισμοί που ακολούθησαν είναι βέβαιο ότι είχαν και αυτό το (οικονομικό) κίνητρο.

Το κύριο σημείο διαφοράς των αρχαίων ελληνικών αποικιών από τη νεότερη και σύγχρονη ελληνική διασπορά είναι ότι οι ελληνικές αποικίες της αρχαιότητας λειτούργησαν ως πυρήνες εξελληνισμού και εκπολιτισμού των αλλόφυλων λαών της περιοχής τους, σε αντίθεση με τους απόδημους Έλληνες των νεότερων χρόνων που έχουν αφελληνιστεί, σε ένα μεγάλο ποσοστό, από το περιβάλλον τους ή κατά κάποιο τρόπο έχουν αλλοτριωθεί.